KONTAKT

 

Telefon:

E-mail:janjacekpoltorak@wp.pl

Strona www:janeklechicki.jimdo.com


Janina Szyllinżanka 


data urodzenia : 19.05.1892 Warszawa

data śmierci : 8.07.1974 Warszawa 


aktorka;


właśc. Joanna Schilling, zamężna Popławska


Była córką Jakuba i Ka­tarzyny Schillingów, siostrą aktorki Ireny Schilling, żoną Augusta Gustawa Popławskiego. W styczniu 1908 wstąpiła do Szkoły Aplikacyjnej przy WTR. Po jej ukończeniu od 23 X 1909 występowała w warsz. T. Małym, w lecie 1911 w T. Artystycznym; potem znów w T. Małym do lipca 1912; nast. w T. Rozmaitości. W tym zespole pozostała do 1921 występując też czasem na scenie T. Letniego, a w lecie 1914 gościnnie w T. Zjednoczonych. Wyjeżdżała na gościnne występy m.in. do Wilna (1914) i Łodzi (sez. 1919/20). W maju 1921 poślubiła bogatego ziemianina i opuściła scenę na zawsze. Obdarzona była świetnymi warunkami zewnętrznymi, które tak scharakteryzował P. Owerłło: "Twarz ładna, oczy śliczne, ciemne, pełne blasku, figura zgrabna, słusznego wzrostu, smukła, głos piękny, donośny, metaliczny, nadający się do wyrażania wszystkich odcieni". Do sukcesów jej przyczyniła się ogromna pracowitość i znakomita pamięć. Krytyka zwróciła na nią uwagę już po pierwszych występach w przedstawieniach Szkoły Aplikacyjnej, m.in. w rolach Ismeny ("Antygona") i Anieli ("Sarmatyzm"), zarzucano jej jednak pewną sztywność. Pierwszy wielki sukces odniosła w 1911 grając w T. Małym i rolę Anieli ("Śluby panieńskie"), w której wg J. Lorentowicza "miała słodycz i prostotę i doskonałe odczucie poezji całej figury". Występowała w dość rozległym repertuarze, od ról czysto komediowych jak np. Mela ("Moralność pani Dulskiej") aż do tra­gicznych jak Amelia ("Mazepa"), Desdemona ("Otello"). Lorentowicz sądził jednak, że "głos jej nie nadaje się do akcentów tragicznych". Celowała natomiast w rolach lirycznych amantek. A. Grzymała-Siedle­cki pisał: "jej oczy, śliczne duże oczy z maksymalną wrażliwością komunikowały wszystko, co się w ser­cu dzieje. Wszystko kobiece. Więc przede wszy­stkim miłość, a następnie czy to dziewczyńską zu­chowatość, czy tkliwość, czy cierpienie. Nieporów­nanie uroczo umiały te oczy wypowiedzieć bez­bronność niewieścią". Kreowane przez nią postacie otaczała często aura subtelnej poezji i melancholii. Do najważniejszych jej ról oprócz wymienionych należały: Mirryna ("Lizystrata"), Hrabina Dassetow ("Jastrząb"), Joanna ("Noc listopadowa"), Rachel ("Ju­dasz z Kariothu"), Lizbeta ("Królewski jedynak"), Bar­bara Radziwiłłówna ("Złote więzy"), Sonia ("Carewicz"), Sylwetta ("Romantyczni"), Klara ("Zemsta"). Wystąpiła też w kilku filmach jak "Krysta", "Carewicz". Porów­nywana niekiedy z M. Wisnowską cieszyła się ogro­mną popularnością u publiczności, zazwyczaj była też chwalona przez krytyków, niekiedy tylko zarzu­cano, że role jej nie były cały czas utrzymane w odpowiednim tonie (J. Lorentowicz), a J. Lechoń pisząc o niej jako o "najśliczniej szczerej, najbujniej lirycznej, najpoetyczniejszej i najpiękniejszej wiel­kiej artystce" ubolewał, że nikt nie próbował "za­cierać i łagodzić ostrych podźwięków jej głosu" ani "ruchów, które czasami zbyt są, doprawdy, nie­opanowane i twarde". Zeszła ze sceny w pełni powodzenia, ale wkrótce została zapomniana i po śmierci męża żyła w osamotnieniu. Po II wojnie świat. należała do ZASP-u.

Bibl.: Czempiński: Teatry w Warszawie s. 214-215 (il.); Domański: Repertuar 1911-15; Grzymała-Siedlecki: Świat aktorski (il.); Lechoń: Świat teatru; M. Limanowski: Du­chowość i maestria, Warszawa 1992; Lorentowicz: Dwa­dzieścia lat t. 1-4 (cytaty z t. 1 i 4); Owerłło; Sikorski: Szkoła Aplikacyjna s. 11, 18, 21, 31, 36, 48, 72; Taborski: T. pryw. ; Ilustr. Prz. Teatr. 1921 nr 19; Kulisy 1957 nr 7 (Kajo [K. Biernacki]; il.); Stolica 1973 nr 50 (K. Bier­nacki; il.); Świat 1914 nr 24 (wywiad z Sz., il.); Akta (tu fot.), ZASP.

Ikon.: S.J. Kozłowski: Portret, akw., 1915 - MTWarszawa; S. Norblin: Portret, 1916, repr. Tyg. Ilustr. 1916 nr 13 oraz Portret, repr. Prz. Teatr, i Film. 1924 nr 10; Fot. - Arch. Dok. Mech., IS PAN.

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994