KONTAKT

 

Telefon:

E-mail:janjacekpoltorak@wp.pl

Strona www:janeklechicki.jimdo.com

 

 

Stanisław Łapiński

 

data urodzenia: 25.09.1895 Warszawa

data śmierci: 26.01.1972 Łódź

 

aktor, reżyser, dyrektor teatru;

 

Był synem Józefa Ł., garbarza, i Marianny z Rutkowskich, mężem Jadwigi Ł. z Sicińskich, chórzystki T. Wielkiego w Poznaniu (ślub 21 XI 1919 w Warszawie), ojcem -> Krystyny Łapińskiej. Po ukończeniu gimn. i dwuletniej nauce w Szkole Han­dlowej, w 1916 wstąpił do Warsz. Szkoły Dram., gdzie po trzech l. otrzymał dyplom aktorski. W lecie 1917 występował m.in. w roli Zbigniewa ("Ma­zepa") w warsz. t. Promenada, a w lipcu i sierpniu 1918 w t. Bagatela. W sez 1919/20 podpisał pier­wszy kontrakt z pozn. T. Wielkim; debiutował tutaj w zespole dramatu 1 IX 1919 w roli Mularza I w "Zemście". W 1920-24 należał do zespołu T. Pol­skiego w Poznaniu, a nast. zaangażował się tu do T. Nowego im. Modrzejewskiej, gdzie pozostał do 1927. W 1927-30 pracował w T. Miejskim w Byd­goszczy. Od 1930 grał w Warszawie: w sez. 1930/31 i 1931/32 w T. Polskim, a od 1932 do wybuchu wojny w T. Narodowym, Nowym i Letnim (1934-36 także na innych scenach TKKT, np. w 1936 w Stołecznym T. Powszechnym). W czasie okupacji niem. występował w warsz. t. jawnych: Variete Kometa, Niebieski Motyl, Nowości, Komedia, Bo­hema, Maska, Miniatury, Nowy; w tym ostatnim też reżyserował. Od 15 marca do grudnia 1945 prowadził T. Zrzeszenia Artystów Związku Zaw. Pracowników Sztuki w Radomiu, gdzie wystawił m.in. "Lekkomyślną siostrę" i "Maturę". Równocześnie związał się na stałe z Łodzią. W 1945-49 był aktorem T. Wojska Pol. (po raz pierwszy w roli Bartola w "Weselu Figara", 14 XII 1945), w sez. 1949/50 - T. Nowego, w 1950-60 - T. im. Jaracza; od sez. 1960/61 do końca życia występował w T. Nowym. Grał w wielu filmach zarówno w okresie przedwojennym, jak i po wojnie. Obdarzony był żywym temperamentem i nieprze­ciętną vis comica, którą potęgowała aparycja - niski wzrost i krągła tusza. Dysponował czystą, doskonałą dykcją i świetnie postawionym głosem o pięknym brzmieniu. A. Grzymała-Siedlecki w 1930 twierdził, iż Ł. "należy do rasowych komików, o których coraz trudniej w nowej generacji aktorów, ma w sobie żywioł humoru i pogodę, komizm o ataku frontowym, któremu się wrażliwość słucha­cza oprzeć nie może", a rodzajem talentu przypo­mina "soczystą komikę Wojdałowicza". Ł. cenił nade wszystko gruntowną znajomość rzemiosła, ta­lent i intuicyjny sposób modelowania postaci. Za swego mistrza uważał zawsze A. Zelwerowicza. "Kochał wybuchy śmiechu, którymi widownia kwi­towała jego grę, kochał szmerek na widowni i brawka przy podniesionej kurtynie* (...) Jeżeli nie dochodziły do niego te oznaki sukcesu, to wprost z siebie wychodził, by jednak zmusić publiczność do śmiechu" (J. Urbankiewicz). Lubił przejaskra­wiać i pogrubiać kontury odtwarzanych postaci, co już w pocz. jego kariery aktorskiej wytykali krytycy, np. J. Koller: "Jaskrawością i ulubionym szarżowaniem zwłaszcza w wybuchach śmiechu, od­cinał się niekorzystnie od zupełnie dobranego ze­społu", czy S. Papce: "Przemyślane i misternie le­pione figurki charakterystycznych postaci mają u niego z zasady jeden lub kilka jaskrawych, szkod­liwych grymasów. Bez nich byłyby one godne szczerego uznania, z nimi zmuszają krytyka, choć serce boli, do zastrzeżeń i przygan". Najlepsze kre­acje tworzył więc we współpracy z reżyserami, którzy nie folgowali jego słynnym ciągotom ku "zgrywie". W t. pozn. odtwarzał epizodyczne i dru­goplanowe role w komediach, farsach i krotochwilach, zyskując najczęściej pochlebne oceny recen­zentów. Grał wówczas m.in. Filipa ("Grube ryby"), Lichwiarza ("Czaple pióro"), Syfona ("Znajomek z Fiesole"), Pustaka ("Fircyk w zalotach"), Wirszyłła ("Ra­dziwiłł Panie Kochanku"), Króla Ćwieczka ("Kopciu­szek"). W Bydgoszczy spotkał się od początku z uznaniem: "pan Łapiński okazał się świetnym ko­mikiem, jakiego (można to szczerze powiedzieć) teatr polski w Bydgoszczy nie miał jeszcze dotąd" ("Dziennik Bydgoski"). Do najciekawszych ról z tego okresu należą: Letkiewicz ("Opieka wojskowa"), Józef Siekierka ("Spadkobierca"), Telembecki ("Wielki człowiek do małych interesów"), Potasz ("Potasz i Perlmutter"), Łatka ("Dożywocie"), Papkin ("Zemsta"), Tobiasz Czkawka ("Wieczór Trzech Króli"), Grabarz I ("Hamlet"). Występował także w operetkach, np. jako Frosch ("Zemsta nietoperza"), Napoleon ("Teresina"). W teatrach warsz. pozostał w zasadzie akto­rem komicznego epizodu, chód grywał również role większe np. takie, jak Szwejk ("Przygody dzielnego wojaka Szwejka"), Waniczka ("Defraudanci"), Orgon ("Świętoszek"), Bobuś ("Niepoprawny Bobuś"). Prawdzi­wy rozkwit jego talentu nastąpił po wojnie na sce­nach łódzkich. Stworzył tu wiele "postaci kome­diowych i komediowo-farsowych, zamaszystych, ru­basznych, jowialnych. W nich wyżywał się jego kipiący humorem i werwą temperament sceniczny, jego osobowość artystyczna" (S. Polanica). Najle­psze z nich to w komediach A. Fredry: Papkin ("Zemsta"), Geldhab ("Pan Geldhab"), Cześnik ("Zem­sta"), Orgon ("Dożywocie"), Grzegorz ("Damy i huzary"), a także w repertuarze szekspirowskim: Stefano ("Bu­rza"), Falstaff ("Wesołe kumoszki z Windsoru" i "Król Henryk IV"). E. Csató pisząc o Ł., "doskonałym, grubym komiku w utworach klasycznych i współ­czesnych" określił jego humor jako "falstaffowski", osadzony silnie w tradycyjnej komice. Grał ponadto Gadulskiego ("Powrót posła"), Miechodmucha ("Kra­kowiacy i Górale"), Grzegorza ("Grzegorz Dyndała"), Sarkę-Farkę ("Igraszki z diabłem"), Horodniczego ("Rewizor"); kilkakrotnie sięgnął z powodzeniem po role dram., np.: zagrał Austina Curmichaela ("Trzydzieści srebrników"), Wielkiego Księcia Konstantego ("Kordian"), Czebutykina ("Trzy siostry"). Sporadycznie re­żyserował: "Pana Geldhaba", "Rewizora", "Skąpca", "Se­ans" (T. im. Jaracza); "Zemstę" (T. Nowy); "Pana Damazego", "Grzegorza Dyndałę", "Pana Geldhaba" (T. Ziemi Łódzkiej). W 1947-49 wykładał w PWST w Łodzi. Na scenie T. Nowego 29 IV 1961 ob­chodził jubileusz czterdziestolecia (Damazy w "Panu Damazym"), a 22 V 1970 pięćdziesięciolecie pracy artyst. (Dyndalski w "Zemście").

 

Bibl.: Almanach 1971/72; Csató: Polski t. współczesny; Fik: 35 sezonów (il.); Formanowicz; Fredro na scenie (il.); Grzymała-Siedlecki: Z t. warsz.; Hann: Shakespeare w Pol­sce; Hist. filmu t. 2, 3 (il.), 4, 5; Kaszyński: Teatr łódz.; i. Koprowski: Przyjaciele i znajomi, Łódź 1977 s. 94-97; Lorentowicz: T. Polski; Marczak-Oborski: Teatr 1918-39; Mrozińska: Szkoła; Mrozińska: Trzy sezony; Papce: Teatr współczesny s. 59, 132; Sempoliński: Wielcy artyści; Szletyński: Siedem gawęd s. 69; Świtała; T. Nowy w Łodzi; T. przy ul. Cegielnianej (il.); Urbankiewicz: Sezon w Łodzi s. 195-198; Wierzyński: Wrażenia; Wilski: Szkolnictwo; Dz. Bydgoski 1927 nr 218; Dz. Łódź. 1972 nr 22; Dz. Pozn. 1921 nr 238 (J. Koller); Kur. Pol. 1970 nr 121; Kur. Warsz. 1934 nr 220, 1935 nr 217, 1936 nr 75, 1938 nr 242, 1939 nr 227; Pam. Teatr. 1963 z. 1-4, s. 180, 181, 189, 191, 193, 197, 199, 201; Prz. Teatr, i Film. 1924 nr 13, 15, 19; Sł. Powsz. 1961 nr 110 (S. Polanica); Życie Warsz. 1972 nr 23; Afisze, Uniw. w Poznaniu, Afisze, programy (tu m.in. Nasza Scena 1961 nr 7; program "Zemsty" A. Fredry - jubileuszowy, z okazji pięćdziesię­ciolecia pracy Ł" sez. 1969/70), wycinki prasowe, IS PAN; Akta (tu fot.), ZASP; Jewsiewicki: Materiały.

Ikon.: S. Bogusławski: Portret, olej, 1930 - własność rodziny Łódź; J. Żebrowski: Ł. jako Izydor Lechat (Interes przede wszystkim), 1957, rys., repr. Express Wiecz. 1957 nr 189; NN: Ł. jako Sir John Falstaff (Wesołe kumoszki z Windsoru), plakat, 1958 - własność rodziny Łódź; A. Stopka: Portret, karyk., rys. - MTWarszawa oraz portret pt. "Łapa", karyk., rys., repr., Życie Lit. 1960 nr 46; E. Karewicz: Portret, karyk., rys., tusz, repr. Nasza Scena 1961 nr 7; S. Ibis-Gratkowski: Ł. jako Sarka-Farka (Igraszki z diabłem), karyk., rys., tusz, repr. S. Ibis-Gratkowski: Piórkiem Ibisa, Łódź 1973; S. Arabski: Portret, karyk., rys., repr. J. Urbankiewicz: Sezon w Łodzi nie zaszkodzi, Łódź 1978 (okładka); Fot. - Arch. Dok. Mech., IS PAN, MTWarszawa, ZASP.

Film.: 1931 - Dziesięciu z Pawiaka (f.); 1933 - Dzieje grzechu (f.), Każdemu wolno kochać (f.); 1934 - Pieśniarz Warszawy (f.); 1935 - Antek policmajster (f); 1936 - Róża (f.); 1937 - Płomienne serca (f); 1939 - Trzy serca (f); 1947 - Zakazane piosenki (f); 1954 - Piątka z ulicy Barskiej (f); 1958 - Król Maciuś I (f); 1961 - Dziś w nocy umrze miasto (f); Kram w piosenkami (d.); 1962 - Komedianty (f.); 1964 - Panienka z okienka (f.); 1965 - Beata (f.); 1966 - Niewiarygodne przygody Marka Piegusa (s. tv); Fragm. kronik i materiałów film. z 1960, 1961, Arch. WFD; Materiały - Archiwum TVWarszawa.

Nagrania: Role - Red. Dok. Inf. PR, Arch. Dok. Mech.; Fragm. ról i jubileusz Ł. - Arch. Rozgłośni Łódz. PR.

 

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994

 

Note: Please fill out the fields marked with an asterisk.