Józef Sendecki
data urodzenia : 2.03.1883 Warszawa
data śmierci : 22.05.1973 Radzymin k.Warszawy
aktor,śpiewak,reżyser;
Właściwie Józef Kazimierz Sendecki. Mąż tancerki Heleny Kwaśniewskiej.
Był synem Jana S., felczera kolejowego, i Rozalii z Kołodzińskich, mężem najpierw Marii z Karwowskich (ślub w
1905), później -> Heleny Kwaśniewskiej (ślub w 1966). W 1902 ukończył warsz. gimn. S. Konopczyńskiego; uczył się malarstwa, rysunku i muzyki (gry na skrzypcach u S. Barcewicza, śpiewu u S.
Dudzińskiego, A. Myszugi i E. Reszke, teorii w Warsz. Tow. Muzycznym). Według jego własnych informacji, debiutował ok. 1903 w Lublinie, w zespole J. Myszkowskiego, w partii Jontka ("Halka"). W
1904 został zaangażowany do chóru T. Nowości w Warszawie. W 1905 brał udział w manifestacjach; był ranny, leczył przez pół roku postrzał nogi. Pierwszy raz jako solista wystąpił 6 VII 1908 w T.
Nowości w roli Jana Grenicheau ("Dzwony kornewilskie"). Recenzent "Sceny i Sztuki" przyjął ten występ życzliwie: "Był to debiut pod każdym względem bardzo udatny, gdyż aczkolwiek Sendecki nie
odznacza się warunkami zewnętrznymi, rozporządza natomiast bardzo ładnym głosem tenorowym (tak rzadkim w operetce) o sympatycznym brzmieniu, dość rozległym w skali, jednak jeszcze nie
wyrównanym. Jako aktor p. Sendecki ukazał pewne zacięcie i swobodę w grze. Zaletą debiutanta jest wyraźna wymowa, objaw rzadki u naszych tenorów". Solistą T. Nowości był do 1926, w tym okresie
nadal się kształcił; we wrześniu 1908 wstąpił do Szkoły Aplikacyjnej. Często wyjeżdżał na występy gościnne: w lutym 1909 był w Kijowie z zespołem pod dyr. Kortisa, potem w Żytomierzu, wiosną
t.r. w Lublinie z zespołem opery i operetki J. Myszkowskiego. W 1912 wystąpił w T. Wielkim w Warszawie w partii Trubadura ("Meduza"). W 1917 rozpoczął studia w warsz. Szkole Sztuk Pięknych i
studiował tam trzy lata. Potem związany był z grupą realistów "Zachęta", miał wystawy swoich obrazów w Warszawie, Katowicach, Poznaniu. W 1920 zgłosił się ochotniczo do wojska; został odznaczony
za udział w walkach pod Złotnikami. W czerwcu 1923 z zespołem operetki warsz. był w Kaliszu, w styczniu 1924 w Krakowie, w czerwcu t.r. występował gościnnie w Wilnie. W listopadzie 1924 brał
udział w objeździe T. Nowości z "Hrabiną Maricą" i odwiedził: Radom, Kielce, Częstochowę, Kalisz (13 XI), Bydgoszcz, Toruń, Włocławek, Płock (18 XI), Białystok, Grodno, Wilno, Brześć, Pińsk,
Kowel, Równe, Łuck, Przemyśl, Rzeszów, Tarnów, Nowy Sącz, Stryj, Stanisławów, Tarnopol. Od 2 do 29 VII 1926 występował z warsz. T. Niewiarowskiej w Krakowie. W sez. 1926/27 był w zespole T.
Polskiego w Katowicach, grał gł. w repertuarze muz. oraz reżyserował. W sez. 1927/28 występował w warsz. t. Czerwony As, także jako konferansjer; w styczniu i lutym 1928 z teatrem tym był w
Siedlcach, Kielcach i Kaliszu. W 1928-39 (wyjąwszy sez. 1933/34) należał do zespołu T. Wielkiego w Poznaniu; występował gł. w operetkach, ale także w drugoplanowych partiach operowych. Od 1929
objął tu funkcję reżysera operetki, do wybuchu wojny wystawił ich przeszło trzydzieści. Z aktorami opery pozn. wyjeżdżał często na występy gościnne, m.in. do Płocka (lipiec 1933, sierpień 1937),
Ciechocinka (lato 1935, 1937, 1938), Sopotu (sierpień 1935), Krakowa (sierpień 1938), Lwowa (sierpień 1938). Okres okupacji niem. spędził w Warszawie; był organizatorem występów artyst. w
kawiarniach "Frascati" i "Kameleon", występował też w t. Jawnych: Dobry Wieczór i T. Miasta Warszawy. Po powstaniu warsz. znalazł się w Piotrkowie Trybunalskim. Po powrocie do stolicy, od maja
1945 występował w T. m.st. Warszawy (wkrótce pn. T. Powszechny). W sez. 1946/47 i 1947/48 był w zespole Sceny Muzyczno-Operowej Miejskich T. Dramatycznych w Warszawie. We wrześniu 1948
zaangażował się do T. Wielkiego w Poznaniu (od 1950 pn. Opera im. Moniuszki) i pozostał w tym zespole do końca sez. 1962/63. W Poznaniu dwukrotnie obchodził jubileusze: 13 VI 1954
pięćdziesięciolecia pracy artyst. (Tomek w "Sprzedanej narzeczonej") i 17 I 1965 sześćdziesięciolecia (Altoum w "Turandot"), który został połączony z otwarciem wystawy jego obrazów. W 1969-72
mieszkał w Schronisku Artystów Weteranów Scen Pol. w Skolimowie, od 1972 w Domu Specjalnym dla Dorosłych w Radzyminie. Początkowo powierzano mu role lekkich amantów. Ale już wtedy "młodziutki,
szczuplutki był nieodparcie (a może i niezamierzenie) komiczny, gdy zjawiał się na scenie w szamerowanym uniformie huzarskim bądź w czarnej almawiwie" (W. Filier). Jego wygląd - chudość, skośne
nieco oczy, wydatne kości policzkowe, były zaprzeczeniem liryzmu; "obdarzony donośnym tenorowym głosem, utaneczniony, grał wprawdzie również wodewilistów, ale skłaniał się raczej w kierunku
groteski, chociaż błysnął też w kilku rolach amantów" (L. Sempoliński). Największą popularność przyniosły mu właśnie role charakterystyczne. Był kapitalnym jąkałą Billy Haltonem w "Królowej
kinematografu", świetnym sklerotycznym księciem Leopoldem w "Księżniczce czardasza", zabawnym Napoleonem Saint-Cloche w "Bajaderze". Umiejętność gry na skrzypcach wykorzystał w roli Orfeusza
("Orfeusz w piekle"), parodiując znanego w Warszawie S. Barcewicza. Na scenę T. Nowości wnosił "szczery komizm i wesołość" (J. Czempiński). W Poznaniu również ceniono go za talent i swobodę gry.
Miał silną osobowość scen., należał do tych artystów, którzy przyczynili się do rozkwitu pol. operetki w okresie międzywojennym. W 1. powojennych, gdy grywał już mniejsze role, nadal ceniono jego
zdolności wokalne, talent aktorski, dyskretny humor i smak artystyczny. Najważniejsze role S. z okresu występów w warsz. T. Nowości to: Siebel ("Mały Faust"), Juricz ("Manewry jesienne"), Alfred
("Zemsta nietoperza"), Godet ("Cnotliwa Zuzanna"), Fred ("Targ na dziewczęta"), Tobiasz ("Kuzynek z Honolulu"), Popiel ("Polska krew"), Chatlis ("Clo-Clo"); role operetkowe w T. Wielkim w
Poznaniu: Paweł Aubier ("Bal w operze"), Harry ("Piękność z Nowego Jorku"), Boni ("Księżniczka czardasza"), Armand ("Hrabia Luxemburg"), Sutri ("Dorina"), Doktor Falke ("Zemsta nietoperza"),
Christian Tscholl ("Domek trzech dziewcząt"), Pappacoda ("Noc w Wenecji") i partie operowe z tego okresu: Dzidzi ("Hrabina"), Kamerdyner ("Casanova"), Feliks ("Flis"), Yamadori ("Madame
Butterfly"). Po wojnie śpiewał m.in. w Warszawie partię Bartola ("Cyrulik sewilski"), a w Poznaniu niewielkie, ale dostrzegane i chwalone partie, jak: Selim Basza ("Uprowadzenie z seraju"),
Notariusz ("Don Pasquale"), Wiercimak ("Bunt żaków"), Owłur ("Kniaź Igor"), Brisson ("Komendant Paryża"). Jako reżyser operetkowy działał przed II wojną świat. w Katowicach i Poznaniu; ważniejsze
pozycje z jego dorobku to: "Hrabina Marica", "Frasquita", "Księżniczka czardasza", "Orłow", "Lady Chic", "Księżna cyrkówka", "Czar walca", "Hrabia Luxemburg", "Cnotliwa Zuzanna", "Bajadera",
"Dolly", "Dorina", "Rose Marie", "Lizystrata", "Noc w Wenecji".
Bibl: Almanach 1972/73; Ciesielski: Teatr pol. w Gdańsku; Czempiński: Teatry w Warszawie s. 266, 267 (il.);
Filler: Operetka (il.); Kaszyński: Teatralia; Konarska-Pabiniak: Repertuar; Mrozek; Mrozińska: T. wśród ruin; Sempoliński: Wielcy artyści (il.); Sikorski: Szkoła Aplikacyjna; SMP; Sobański:
Teatr Pol. na Śląsku; Świtała; WSB (T. Świtała); Express Pozn. 1965 nr 9; Głos Wielk. 1954 nr 140; Kron. m. Poznania 1960 nr 1-2 (il.), 1965 nr 3; Kur. Pol. 1965 nr 9; Kur. Warsz. 1908 nr 186,
1909 nr 26, 1920 nr 240, 1921 nr 31, 1922 nr 2, 1923 nr 24, 1924 nr 11, 304, 1925 nr 46, 1928 nr 145, 1935 nr 140, 1938 nr 224; Pam. Teatr. 1963 z. 1-4 s. 186, 203; Scena i Szt. 1908 nr 28. 1909
nr 9, 28, 36, 37, 38; Świat. Nowości 1914 nr 22; Teatr 1954 nr 17; Życie Warsz. 1973 nr 123, 124; Afisze i programy, IS PAN, MTWarszawa; Akta, ZASP; Akta, ZUS Warszawa; Prosnak: T. Wielki;
Straus: Repertuar 1914-15, 1915-16.
Ikon.: Jotes (J. Szwajcer): Portret, karyk., rys., repr. W. Filler: Rendez-vous z warszawską operetką,
Warszawa 1961; Fot. - Arch. Dok. Mech., IS PAN, MTWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994